Τα οικονομικά μυστικά της κλιματικής κρίσης

Άρθρο του καθ. Γιάννη Μανιάτη

πρ. υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής

(Εφημ. “Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ”, 22 Αυγούστου 2021)

Α. ΟΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ

Η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), είναι το τελευταίο παράθυρο δράσης της ανθρωπότητας, πριν η κατάσταση γίνει μη αντιστρεπτή. Ήδη, η παγκόσμια θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 1,1 βαθμούς (1850-2020) και η σημερινή πορεία δείχνει προς αύξηση 3,5-4 βαθμούς στο τέλος του αιώνα.

Οι διακρατικές, κλιματικές και ταξικές ανισότητες έχουν δυστυχώς κορυφωθεί. Το 0.8% του πληθυσμού, κατέχει το 45% του παγκόσμιου πλούτου, στη διάρκεια της πανδημίας αύξησε κατά $4τρις (54%) τον πλούτο του, ενώ το φτωχότερο 50% του παγκόσμιου πληθυσμού, κατέχει λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου πλούτου. Οι πλουσιότεροι 1% του εξέπεμψαν (1990-2015) πάνω από διπλάσιο διοξείδιο άνθρακα, από το φτωχότερο 50%. Η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς, θα οδηγήσει 1,2 δις ανθρώπους να «ζουν» σε συνθήκες Σαχάρας. Κάθε χρόνο, το 45% των φρούτων και λαχανικών (όσο 1,7τρις μήλα), το 20% των γαλακτοκομικών, το 35% των αλιευόμενων ψαριών (όσο 3δις σολομοί), το 30% των σιτηρών (όσο 763δις πακέτα μακαρόνια), πετιόνται σε χωματερές.

Ο παγκόσμιος πληθυσμός το 2050, με την αναμενόμενη αύξηση κατά 2 δις ανθρώπων σε Αφρική και Ινδία, θα φθάσει συνολικά τα 10δις κατοίκους.  Στην Ε.Ε. και την Ιαπωνία, η μεσαία τάξη, που σήμερα αποτελεί το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού, αυξάνει κατά 0.5% κάθε χρόνο, ενώ στα 3δις κατοίκων της Κίνας και της Ινδίας, αυξάνει κατά 6%. Η μεσαία τάξη της Ασίας σύντομα θα αποτελεί το 85% της παγκόσμιας μεσαίας τάξης, δημιουργώντας νέα, τεράστια ζήτηση περισσότερων, ποιοτικά αναβαθμισμένων υπηρεσιών και αγαθών.

Με απλά λόγια, είναι ψέμα ότι βρισκόμαστε όλοι στην ίδια (κλιματική) βάρκα. Η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε όλοι στην ίδια (κλιματική) καταιγίδα, αλλά κάποιοι (λίγοι) βρίσκονται σε κρουαζιερόπλοιο και κάποιοι (πολλοί περισσότεροι), βρίσκονται σε σωσίβια βάρκα.

 

Β. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟ 2050

Η Ε.Ε. και οι Η.Π.Α., φιλοδοξούν το 2050 να έχουν ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, ενώ για το ίδιο έχει δεσμευτεί ο μεγαλύτερος ρυπαντής του κόσμου Κίνα, για το 2060 (πάρα το γεγονός ότι μέχρι το 2035 θα αυξάνει τις εκπομπές – IPCC).

Προκειμένου να παραμείνει η παγκόσμια θερμοκρασία κάτω των 2οC, πρέπει οι εκπομπές διοξειδίου άνθρακα, να μειώνονται κατά 6% κάθε χρόνο, ενώ για κάτω του 1,5οC, η ετήσια μείωση πρέπει να είναι 9-10%. Παρόλα αυτά, σήμερα παγκόσμια λειτουργούν ή κατασκευάζονται, πάνω από 5.600 εργοστάσια άνθρακα, με μέσο χρόνο ζωής 30-40 έτη.

Η σημερινή εγκατεστημένη ισχύς ηλεκτρισμού των 7.566 GW (28% άνθρακα, 23% αέριο, 15%υδροηλεκτρικα, 11% φωτοβολταικά, 8% αιολικά), το 2050 σχεδόν θα έχει τριπλασιαστεί, φθάνοντας τα 20.391  GW, με σχεδόν 60% ανανεώσιμα (38% φωτοβολταικά, 20%αιολικα), 15% αέριο και από 7% το καθένα, υδροηλεκτρικά και άνθρακα).

Για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου (που θεωρείται το «καύσιμο» του μέλλοντος), σε ποσοστό 25% της παγκόσμιας τελικής κατανάλωσης ενέργειας, θα απαιτηθεί μια έκταση, όση περίπου η Ινδία για εγκαταστάσεις φωτοβολταικών και αιολικών.

Για παγκόσμια θερμοκρασία κάτω των 2οC, θα απαιτηθούν νέες επενδύσεις $78-130τρις έως το 2050. Οι επενδύσεις μέχρι το 2030 (ΙΕΑ, 2021), από τις σημερινές των $1,7 τρις/έτος  πρέπει να εκτοξευτούν στα $5 τρις/έτος. Όμως, στο δεύτερο τρίμηνο του 2021, όλες οι κυβερνήσεις επένδυσαν μόλις $380δις σε μετρά καθαρής ενέργειας, όσο το 2% των συνολικών χρηματοδοτήσεων για αντιμετώπιση της COVID-19.

Τα συνολικά κονδύλια που επενδύονται σήμερα στην καθαρή ενέργεια, αποτελούν μόλις το 35% των αναγκαίων.

 

Γ. ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΛΙΜΑΤΙΚΟ BRETTON WOODS

Είναι πλέον εμφανές, ότι η αναγκαιότητα επενδύσεων συγκλονιστικών αυξημένων ποσών σε «πράσινες» δράσεις Μετριασμού, Προσαρμογής και Ανθεκτικότητας (Mitigation, Adaptation, Resilience), απαιτεί νέες, εξαιρετικά γενναιόδωρες χρηματοδοτήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, σε αναπτυγμένες και υπό ανάπτυξη χώρες.

Η απάντηση μπορεί να δοθεί μόνο μέσα από τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου, παγκόσμιου, Κλιματικού Bretton Woods, κατά το ανάλογο της συμφωνίας πριν 77 χρόνια, των νικητών του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην ομώνυμη διάσκεψη, το 1944, οι 44 συμμαχικές νικήτριες δυνάμεις, αποφάσισαν τη σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία των νομισμάτων, ώστε χωρίς χρηματοπιστωτικές αναταράξεις, να προχωρήσει η μεταπολεμική διεθνής ανάπτυξη.

Τώρα, το παγκόσμιο Κλιματικό Bretton Woods, πρέπει με συντονισμό από τις ισχυρές οικονομίες, να διευρύνει τους στόχους των μεγάλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών, όπως IMF, World Bank, ECB, κα, ώστε να μπορούν να χρηματοδοτούν εκτός από κράτη, επιπλέον μεγάλα projects Κυκλικής Οικονομίας και Απανθρακοποίησης σε όλο τον πλανήτη.

Κάποια μικρά, διστακτικά βήματα γίνονται. Σε πρόσφατη μελέτη του Official Monetary and Financial Institution (OMFIF), περιλαμβάνονται αναφορές για:

1. συμπερίληψη της εκτίμησης του Κλιματικού Κινδύνου στα stress tests, ως χρηματοοικονομικού κινδύνου,
2. συμπερίληψη των χρηματοοικονομικών κινδύνων στις δημόσιες αξιολογήσεις και ανακοινώσεις τραπεζικών ιδρυμάτων και ασφαλιστικών εταιριών,
3. θεσμοθέτηση κριτηρίων αειφορίας (ESG) για πράσινες χρηματοδοτήσεις των εμπορικών τραπεζών.

 

H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), δρομολόγησε πρόσφατα διαδικασίες για αξιολόγηση α)των κινδύνων μετάβασης σε ένα πράσινο παραγωγικό μοντέλο και β)των κινδύνων από πρόκληση φυσικών καταστροφών.

 

Σε αυτήν την παγκόσμια προσπάθεια διαμόρφωσης του Κλιματικού Bretton Woods και πραγματικής αντιμετώπισης της επερχόμενης Κλιματικής Κατάρρευσης, η Ελλάδα μπορεί να αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Έχουμε τη διεθνή αξιοπιστία, αφού ήδη από το 2014, είμαστε στις 5 πρώτες χώρες παγκοσμίως σε κατά κεφαλήν παραγωγή πράσινης ενέργειας, ενώ το σημερινό πρόγραμμα μας για κλιματική ουδετερότητα, είναι από τα πιο φιλόδοξα της Ε.Ε.