- 19/08/2015
Το συνταξιοδοτικό σύστημα της Κίνας
H Kίνα είναι μία χώρα που γερνάει, καθώς εμφανίζει έναν μικρό αριθμό γεννήσεων και παράλληλα αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής του πληθυσμού. Έτσι, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας εξελίσσεται σε ένα σημαντικό πρόβλημα για τη μελλοντική ανάπτυξη της Κίνας. Τις αμέσως επόμενες δεκαετίες οι γονείς που έχουν ένα παιδί (λόγω της πολιτικής της κυβέρνησης να αποτρέπει τους γονείς να αποκτήσουν περισσότερα παιδιά) θα φτάσουν στην ηλικία της συνταξιοδότησης και έτσι θα αυξηθεί αναλογικά ακόμη περισσότερο ο αριθμός των ηλικιωμένων στη χώρα. Σύντομα θα καταστεί προβληματική η καταβολή των συντάξεων από το κράτος.
Το συνταξιοδοτικό σύστημα της Κίνας αποτελείται από τρεις πυλώνες:
– Τα συνταξιοδοτικά ταμεία κοινωνικής ασφάλισης
– Τα εταιρικά συνταξιοδοτικά σχήματα (enterprise annuities)
– Τις ατομικές αποταμιεύσεις.
Ο πιο σημαντικός πυλώνας είναι τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης, καθώς καλύπτει το 89,5% του συνόλου των καταβαλλόμενων συντάξεων. Χρηματοδοτείται από τις εισφορές των εργαζομένων (8%) και των εργοδοτών (20%). Τα εταιρικά συνταξιοδοτικά σχήματα – ένα είδος επαγγελματικών ταμείων – καλύπτουν μόλις το 10,5%. Τα ποσά που καταβάλλονται από τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης απαλλάσσονται από τη φορολογία, κάτι που δε συμβαίνει στην περίπτωση των εταιρικών συνταξιοδοτικών σχημάτων. Τα σχήματα αυτά άρχισαν να λειτουργούν στην Κίνα το 1990, αλλά έως το 2005 η ανάπτυξή τους ήταν πολύ αργή. Το 2004 η Κυβέρνηση δημιούργησε ένα πιο ξεκάθαρο νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας και έκτοτε άρχισαν να αναπτύσσονται με γρηγορότερους ρυθμούς (ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης 32,55%). Ωστόσο παραμένει χαμηλό το ποσοστό των επιχειρήσεων και των εργαζομένων (6,88% του πληθυσμού) που συμμετέχουν στα εταιρικά συνταξιοδοτικά σχήματα. Αυτό οφείλεται κυρίως στις υψηλές εισφορές που καλούνται οι επιχειρήσεις να καταβάλουν στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.
Από το 1995 η Κίνα έχει υιοθετήσει ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης δύο βαθμίδων, το οποίο συνδυάζει καθορισμένες εισφορές και καθορισμένες παροχές. Οι ασφαλισμένοι λαμβάνουν προκαθορισμένες παροχές, οι οποίες χρηματοδοτούνται από ένα διανεμητικό σύστημα εισφορών και παράλληλα συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα προκαθορισμένων εισφορών, το οποίο χρηματοδοτείται τόσο από τους εργοδότες όσο και από τους εργαζόμενους. Αυτό το σύστημα δύο βαθμίδων όμως δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερα επιτυχημένο. Το σημαντικότερο πρόβλημα του συστήματος αυτού είναι ότι οι εισφορές, παρά το ότι είναι πολύ υψηλές (28%, εκ του οποίου το 18% πηγαίνει στην καταβολή συντάξεων του διανεμητικού συστήματος και 10% σε ατομικούς λογαριασμούς), απέχουν πολύ από το να είναι επαρκείς για να πληρωθούν οι συντάξεις στους δικαιούχους. Τα κενά συμπληρώνονται με αναλήψεις από τους ατομικούς λογαριασμούς, με αποτέλεσμα οι λογαριασμοί αυτοί να αδειάζουν.
Το συνταξιοδοτικό σύστημα που εφαρμόζεται είναι διαφορετικό στις αστικές και στις αγροτικές περιοχές. Διαφέρει επίσης από αστική περιοχή σε αστική περιοχή. Τέλος είναι διαφορετικό για όσους εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα και για όσους εργάζονται στο Δημόσιο. Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν εισφορές, αλλά εισπράττουν μεγαλύτερες συντάξεις. Έτσι η σύνταξη ενός δημόσιου υπαλλήλου αντιπροσωπεύει το 80% του μισθού του, ενώ η σύνταξη ενός ιδιωτικού υπαλλήλου αντιπροσωπεύει μόλις το 40% του μισθού του.
Στις αστικές περιοχές οι συντάξεις που παρέχουν τα κοινωνικά ασφαλιστικά ταμεία αντιπροσωπεύουν το 45,4% του εισοδήματος των ηλικιωμένων. Το 37% προέρχεται από χρήματα που τους δίνουν τα παιδιά τους και το υπόλοιπο από μερική ή πλήρη απασχόληση μετά τη συνταξιοδότηση ή άλλα εισοδήματα. Όσον αφορά στις αγροτικές περιοχές, η κοινωνική ασφάλιση λειτούργησε για πρώτη φορά το 2013, με πολύ χαμηλές συντάξεις – 50RMB (περίπου 6 ευρώ) το μήνα – το οποίο σημαίνει πως ακόμη και τώρα, τα παιδιά οφείλουν να φροντίζουν και να συντηρούν τους γονείς τους. Συνολικά ο βιοπορισμός των ηλικιωμένων στην Κίνα βασίζεται ως επί το πλείστον στα παιδιά τους. Άλλωστε το κινεζικό σύνταγμα προβλέπει πως τα μέλη της οικογένειας έχουν την ευθύνη να στηρίζουν τους γονείς τους όταν γεράσουν.
Παραδοσιακά οι Κινέζοι αποταμιεύουν χρήματα στις τράπεζες για το μέλλον τους, αλλά παράλληλα αναπτύσσονται τόσο τα ομαδικά όσο και τα ατομικά συνταξιοδοτικά ασφαλιστικά προγράμματα. Μέχρι το 2010 υπήρχαν περισσότερες από 50 ασφαλιστικές εταιρείες, οι οποίες πρόσφεραν εκατοντάδες διαφορετικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Από το 2011 η κινεζική κυβέρνηση έχει εφαρμόσει φορολογικές ελαφρύνσεις και γενικότερες ευνοϊκές νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες ευνοούν την προώθηση των προγραμμάτων αυτών.
Τα σημαντικότερα προβλήματα του κινεζικού συνταξιοδοτικού συστήματος
- Κατ’ αρχήν ο πληθυσμός της Κίνας «γερνάει». Αυτή τη στιγμή στην ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών ανήκει το 9% του πληθυσμού, αλλά το ποσοστό αυτό αυξάνεται ραγδαία. Αναμένεται να φθάσει το 30% το 2065. Η πολιτική της κυβέρνησης που ισχύει από τη δεκαετία του 70 και προτρέπει τους πολίτες να κάνουν μόνο ένα παιδί θα οδηγήσει σύντομα σε αλλαγή των δεδομένων. Είναι χαρακτηριστικό πως το 1982 στις αστικές περιοχές σε κάθε συνταξιούχο αντιστοιχούσαν 15 εργαζόμενοι οι οποίοι πλήρωναν εισφορές. Το 2012 αντιστοιχούσαν μόλις 3,6. Η κινεζική κυβέρνηση εξετάζει την περίπτωση να αυξήσει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης.
- Υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες στην είσπραξη των εισφορών. Το 2008 μόνο το 25,1% των εργαζομένων πλήρωνε τις εισφορές του, ενώ το 2010 το ποσοστό αυτό έπεσε ακόμη περισσότερο, στο 17,1%. Κύριος λόγος για το φαινόμενο αυτό είναι πως οι εισφορές είναι πολύ υψηλές. Επίσης το σύστημα πληρωμής είναι εξαιρετικά πολύπλοκο.
- Τα έσοδα από επενδύσεις είναι εξαιρετικά χαμηλά για τα κοινωνικά συνταξιοδοτικά ταμεία. Η κυβέρνηση θέτει πολύ αυστηρούς κανόνες όσον αφορά στην επένδυση των κεφαλαίων τους. Το 51% των χρημάτων αυτών θα πρέπει να τοποθετείται σε επενδύσεις σταθερής απόδοσης. Το 2010 τα κεφάλαια αυτά είχαν απόδοση μόλις 3,41% τη στιγμή που ο πληθωρισμός ήταν 5,4%.
(Πηγή: The Geneva Association, Life and Pensions, No. 54, March 2014)