6+1 Αθέμιτες πρακτικές στην Διανομή Ασφαλιστικών προϊόντων κατά ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΤΟΥ Ν.4583/2018

Επιμέλεια- επεξεργασία κειμένου Δήμητρα – Ιωάννα Λύχρου

Η ασφαλιστική αγορά κατακλύζεται καθημερινά από προωθητικές ενέργειες Ασφαλιστικών εταιρειών, διανομέων ασφαλιστικών προϊόντων ή και τρίτων, που επιχειρούν να προσελκύσουν το καταναλωτικό κοινό παρουσιάζοντας και προτείνοντας ασφαλιστικά προϊόντα με ποικίλους τρόπους, για να τα κάνουν πιο ελκυστικά με πληθώρα προσφορών, εκπτώσεων, δώρων, ωφελημάτων, υπηρεσιών ή και παροχών, επιπλέον των πωλουμένων ασφαλιστικών καλύψεων, με στόχο τη σύναψη ασφαλιστικών συμβολαίων.
Ένα ζήτημα που παρεμπιπτόντως επίσης ανακύπτει είναι και η διανομή ασφαλιστικών προϊόντων από πρόσωπα, που δεν θεωρούνται διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων σύμφωνα με την έννοια του Ν.4583/2018.
Στο παρόν κείμενο, βασισμένο σε ενδελεχή μελέτη που παρέδωσε ο Νομικός Σύμβουλος της ΕΕΑΕ κ Περικλής Πολυχρονίδης και βρίσκεται στην διάθεση του ΕΕΑ, της ΕΑΔΕ και της Ένωσής μας, επιχειρείται μία αποτύπωση της ισχύουσας νομοθεσίας και μία ομαδοποίηση της ιδιαίτερα ευρείας περιπτωσιολογίας των αθέμιτων πρακτικών που ακολουθούνται.

Το ισχύον Νομικό Πλαίσιο.
Σύμφωνα με το άρθρο 27 παρ. 3 του Ν.4583/2018, οι διανομείς ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών προϊόντων επεξηγούν στον πελάτη τους όρους των ασφαλιστικών συμβάσεων που προτείνουν, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του και διασφαλίζουν ότι η πληροφόρηση που λαμβάνει ο πελάτης είναι έγκαιρη, πλήρης, ορθή, επαρκής και κατάλληλη.
Σύμφωνα εξάλλου με την παράγραφο 4 του ιδίου άρθρου οι διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων απαγορεύεται να χρησιμοποιούν μεθόδους αθέμιτου ανταγωνισμού, καθώς και αθέμιτες, παράνομες ή παραπλανητικές πράξεις και πρακτικές.
Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει σαφώς ότι ο νομοθέτης αποδίδει ιδιαίτερη σημασία και επιβάλλει ως πρωταρχική υποχρέωση των διανομέων ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών προϊόντων την πληροφόρηση των πελατών σχετικά με τους όρους των προτεινομένων ασφαλιστηρίων συμβολαίων. Δεν αρκείται δηλαδή σε μία γενική, ή συνοπτική ή ενδεχομένως αόριστη ή μερική πληροφόρηση, αλλά απαιτεί να λαμβάνει χώρα «επεξήγηση» των όρων των προτεινομένων ασφαλιστηρίων συμβολαίων, δηλαδή των επιμέρους καλύψεων και των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των πελατών, που απορρέουν από το ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Απαιτεί επίσης η ως άνω πληροφόρηση να είναι έγκαιρη, πλήρης, ορθή, επαρκής και κατάλληλη, ήτοι μετά το πέρας της πληροφόρησης ο πελάτης να έχει πλήρη γνώση των όρων του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, που του προτείνεται, και να μην υφίσταται κανένας όρος ή επιμέρους διάταξη του συμβολαίου, που να μην έχει παρουσιαστεί και επεξηγηθεί σε αυτόν, είτε εκούσια είτε εξ αμελείας.

Οι Περιπτώσεις πρoς διερεύνηση.

Α. Διανομή ασφαλιστικών προϊόντων με προσφορά κουπονιού, δωροεπιταγής κλπ.

Ο σκοπός του νομοθέτη είναι να μπορεί ο καταναλωτής ανεπηρέαστος, και με γνώμονα το πραγματικό συμφέρον του να επιλέγει το καταλληλότερο για τις προσωπικές του ανάγκες ασφαλιστήριο συμβόλαιο, ίσως και το ασφαλιστήριο με το χαμηλότερο κόστος μεταξύ προϊόντων όμως που παρέχουν ακριβώς τις ίδιες καλύψεις.

Διαπιστώνεται δυστυχώς ότι οι τεχνικές και οι μέθοδοι προώθησης ασφαλιστικών προϊόντων και συμβολαίων μέσω της προσφοράς εκπτώσεων, δώρων και άλλων ευεργετημάτων έχουν ως αποτέλεσμα τον αποπροσανατολισμό, αν όχι την παραπλάνηση του καταναλωτή, ο οποίος επιλέγει με κριτήριο το προσφερόμενο δώρο, ευεργέτημα ή ωφέλεια, που όμως ουδεμία σχέση έχει με τις πραγματικές του ανάγκες ασφαλιστικής κάλυψης ούτε είναι ανάλογο ή αντίστοιχο του είδους ή του εύρους των καλύψεων, που περιλαμβάνει το προτεινόμενο ασφαλιστικό προϊόν σε σύγκριση με άλλα.

Β. Διανομή ασφαλιστικών προϊόντων με αόριστες δηλώσεις/υποσχέσεις όπως «με εγγύηση χαμηλότερης τιμής» ή «χωρίς δικαιολογητικά».

Η βούληση του νομοθέτη είναι η προστασία του καταναλωτή, οπότε ο διανομέας ασφαλιστικών προϊόντων είναι υποχρεωμένος να παρέχει έγκαιρη, πλήρη, ορθή, επαρκή και κατάλληλη πληροφόρηση, να επεξηγεί τους όρους των ασφαλιστηρίων συμβολαίων, και να μην υφίσταται κανένας όρος ή επιμέρους
διάταξη του συμβολαίου, που να μην έχει παρουσιαστεί και επεξηγηθεί σε αυτόν, πολλώ δε μάλλον αναφορικά με το κόστος που τον επιβαρύνει και τις αναλογούσες καλύψεις και εν γένει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, που απορρέουν από το ασφαλιστήριο συμβόλαιο.

Γ. Διανομή ασφαλιστικών προϊόντων με προσφορά εκπτώσεων επί του ασφαλίστρου.
Είναι συχνή πρακτική τόσο από τις ασφαλιστικές εταιρείες όσο και τους ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές η παροχή εκπτώσεων, και δη κατά τρόπο πανηγυρικό, επί του ασφαλίστρου των ασφαλιστικών προϊόντων, με σκοπό την προσέλκυση πελατών και τη σύναψη ασφαλιστικών συμβολαίων.

Σύμφωνα με το άρθρο 27 παρ. 4 περ. δ’ και ε’ του Ν.4583/2018, οι διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων απαγορεύεται να χρησιμοποιούν μεθόδους αθέμιτου
ανταγωνισμού, καθώς και αθέμιτες, παράνομες ή παραπλανητικές πράξεις και πρακτικές. Υπάρχει δηλαδή ρητή διάταξη, σύμφωνα με την οποία κατ’ αρχάς απαγορεύεται στους διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων (ασφαλιστικές επιχειρήσεις, ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές) η παροχή εκπτώσεων με στόχο τη σύναψη ασφαλιστηρίου συμβολαίου.

Παράλληλα όμως, στην αιτιολογική έκθεση του Ν.4583/2018 αναφέρεται ρητά ότι οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, ως παραγωγοί, δύνανται να προσφέρουν εκπτώσεις επί των ασφαλίστρων των ασφαλιστικών τους προϊόντων.» Γίνεται δηλαδή ρητή αναφορά και στις διατάξεις του επίσης ισχύοντος Ν.4364/2016.

Διαπιστώνεται δηλαδή ότι ο νομοθέτης αναιρεί την απαγόρευση ως προς τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και επιτρέπει, με την ιδιότητά τους ως παραγωγοί ασφαλιστικών προϊόντων, να προβαίνουν σε εκπτώσεις επί των ασφαλίστρων των ασφαλιστικών τους προϊόντων, ενώ συμπεριλαμβάνει την παροχή έκπτωσης επί της τιμής ασφαλιστικής σύμβασης στην έννοια της «διανομής ασφαλιστικών προϊόντων».

Η ερμηνεία που δύναται να γίνει επί των ανωτέρω κανονιστικών διατάξεων όσον αφορά την απαγόρευση στους διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων (ασφαλιστικές επιχειρήσεις, ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές) της παροχής εκπτώσεων ή ειδικών ευεργετημάτων με στόχο τη σύναψη ασφαλιστηρίου συμβολαίου και της ασάφειας, που αναμφίβολα προκύπτει, ιδίως όσον αφορά τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, είναι ότι η βούληση του νομοθέτη ήταν να επιτρέπεται, ειδικά στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, να προσφέρουν εκπτώσεις ως παραγωγοί ασφαλιστικών προϊόντων, που διαμορφώνουν ελεύθερα και σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία την τιμολόγηση των προϊόντων τους, υπό τον όρο ότι ως διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων δεν χρησιμοποιούν
μεθόδους αθέμιτου ανταγωνισμού, καθώς και αθέμιτες, παράνομες ή παραπλανητικές πράξεις και πρακτικές αλλά συμμορφώνονται προς τις λοιπές απαγορεύσεις του άρθρου 27 παρ. 4 του Ν.4583/2018, ήτοι δεν διαφημίζουν εκπτώσεις, ωφελήματα ή και παροχές που δεν ανταποκρίνονται στα ισχύοντα τιμολόγια και όρους των ασφαλιστικών συμβολαίων, και δεν διακρίνουν μεταξύ πελατών που έχουν τις ίδιες προϋποθέσεις ασφάλισης.

Δ. Ιστοσελίδες – πλατφόρμες διανομής.

Ένα ιδιαίτερο ζήτημα, που ανακύπτει από την προσφορά ιδιαίτερα μεγάλων εκπτώσεων επί του ασφαλίστρου, παρατηρείται σε ιστοσελίδες – πλατφόρμες διανομής ασφαλιστικών προϊόντων.
Με την διάταξη του άρθρου 27 παρ.4 απαγορεύεται στους ασφαλιστικούς διανομείς να διαφημίζουν εκπτώσεις επί των ασφαλίστρων, όταν αυτές δεν παρέχονται από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Ως εκ τούτου, όταν διαφημίζεται και προωθείται ένα ασφαλιστικό προϊόν από έναν διανομέα ασφαλιστικών προϊόντων, την έκπτωση δεν δύναται να την κάνει ο ασφαλιστικός διανομέας, αλλά πρέπει να αποτελεί τιμολογιακή πολιτική και να είναι το
ισχύον τιμολόγιο τής ασφαλιστικής εταιρείας.
Σοβαρό ζήτημα που επίσης τίθεται από την ως άνω παροχή εκπτώσεων μέσω συγκεκριμένων ως επί το πλείστον ιστοσελίδων-πλατφορμών είναι το ζήτημα της νομιμότητας αυτής της πρακτικής, με την έννοια ότι κάποιοι διανομείς παρέχουν μεγαλύτερες εκπτώσεις σε ασφαλιστικά προϊόντα από κάποιους άλλους και αυτό συνιστά αθέμιτο ανταγωνισμό. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να ελέγχεται αν το εκπτωτικό τιμολόγιο αφορά ακριβώς το ίδιο ασφαλιστικό προϊόν, και κυρίως αν παρέχεται ίση δυνατότητα πρόσβασης όλων των διανομέων ασφαλιστικών προϊόντων στην πώληση αυτών των συμβολαίων με το συγκεκριμένο
εκπτωτικό τιμολόγιο.

Ε. Διανομή ασφαλιστικών προϊόντων από πρόσωπα που δεν ασκούν ασφαλιστική δραστηριότητα.

Συναντάται η πρακτική της διανομής ασφαλιστικών προϊόντων από φυσικά ή νομικά πρόσωπα τα οποία κατ’ αρχάς ασκούν άλλη επιχειρηματική δραστηριότητα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις ακόλουθες περιπτώσεις:
• Εταιρεία/πολυκατάστημα πώλησης ηλεκτρονικών ειδών,
• Εταιρεία πώλησης ενέργειας,
• Εταιρεία/πολυκατάστημα πώλησης προϊόντων σπιτιού, κήπου, δομικών υλικών, εργαλείων και άλλων
αντικειμένων.

Στις περιπτώσεις αυτές, θα πρέπει να διερευνάται αν οι εν λόγω επιχειρήσεις νομιμοποιούνται να ασκούν ως δευτερεύουσα επιχειρηματική δραστηριότητα τη διανομή ασφαλιστικών προϊόντων, αν έχουν λάβει την απαιτούμενη άδεια από την πολιτεία και τις αρμόδιες αρχές και φορείς και αν πληρούνται οι προϋποθέσεις των διατάξεων του άρθρου 4 παρ. 7 του Ν.4583/2018.

ΣΤ. Πώληση ασφαλιστικών προϊόντων από διανομέα, με προσφορά έκπτωσης επί του ασφαλίστρου, η οποία όμως απευθύνεται αποκλειστικά στους πελάτες συγκεκριμένης εταιρείας κινητής τηλεφωνίας.

Έχει κατά καιρούς διαπιστωθεί η πρακτική της προώθησης και πώλησης ασφαλιστικών προϊόντων με προσφορά εκπτώσεων επί του ασφαλίστρου, η οποία
όμως απευθυνόταν και προσφερόταν μόνο στους πελάτες-συνδρομητές εταιρείας κινητής τηλεφωνίας.

Η ανωτέρω πρακτική εμπίπτει στη διάταξη του άρθρου 27 παρ. 4 του Ν.4583/2018, σύμφωνα με την οποία οι διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων απαγορεύεται
να «διακρίνουν μεταξύ πελατών που έχουν τις ίδιες προϋποθέσεις ασφάλισης».
Εν προκειμένω το καταναλωτικό κοινό εν γένει, που κατά τα λοιπά μπορεί να έχει τις ίδιες προϋποθέσεις ασφάλισης με τους πελάτες-συνδρομητές μίας εταιρείας κινητής τηλεφωνίας, αποκλείεται και δεν του παρέχεται η δυνατότητα επιλογής συγκεκριμένων ασφαλιστικών προϊόντων με έκπτωση στο ασφάλιστρο, αφού αυτά παρέχονται κατά διακριτική, μη επιτρεπτή, μεταχείριση μόνο στους πελάτες-συνδρομητές εταιρείας κινητής τηλεφωνίας.

Παρόμοια περίπτωση τυγχάνει και η προώθηση ασφαλιστικών προϊόντων με προνομιακή τιμή ασφαλίστρου από εταιρεία κινητής τηλεφωνίας, που
στέλνει μηνύματα αποκλειστικά στους συνδρομητές της, διαφημίζοντας δική της πλατφόρμα διανομής και εκπτώσεις σε ασφαλιστικά προϊόντα. Στην περίπτωση
αυτή θα πρέπει να διερευνάται αν το υπόλοιπο καταναλωτικό κοινό έχει ίση πρόσβαση στην επιλογή των εν λόγω ασφαλιστικών προϊόντων και δη με την  ίδια έκπτωση στο ασφάλιστρο και τους ίδιους όρους και παροχές.

Ζ. Υπάλληλοι τραπεζικών ιδρυμάτων, που ασκούν «πιέσεις» προς τους πελάτες της τράπεζας να επιλέξουν ασφαλιστικό προϊόν ασφαλιστικής εταιρείας συμφερόντων της τράπεζας.

Καίτοι επίσημα δεν είναι συχνά καταγεγραμμένο, έχει δε αποτελέσει αντικείμενο μεμονωμένων καταγγελιών κλπ., έχουν κατά καιρούς υποπέσει στην αντίληψή μας διαμαρτυρίες από πελάτες τραπεζών σχετικά με ακολουθούμενη πρακτική και δη την άσκηση έμμεσης ή και άμεσης «πίεσης» από τραπεζικούς υπαλλήλους,
οι οποίοι κατά την πώληση τραπεζικών προϊόντων υποδεικνύουν την αγορά ασφαλιστικού προϊόντος ασφαλιστικής εταιρείας συμφερόντων της τράπεζας, είτε κατά τρόπο συχνά μη επιδεχόμενο αντίρρησης, είτε αναληθώς παρουσιάζοντας την επιλογή ως την καλύτερη δυνατή, ως την καλύτερη ή ευκολότερη λύση κλπ.

Προς τούτο έχει εκδοθεί η υπ’ αριθ. 462/14.5.2013 Εγκύκλιος της ΤτΕ σύμφωνα με την οποία ορίζεται ότι:
Όταν δανειολήπτης προσκομίσει ασφαλιστήριο συμβόλαιο που πληροί τις καλύψεις της δανειακής σύμβασης, αυτό πρέπει να γίνεται δεκτό χωρίς καμία καθυστέρηση και ταυτόχρονα επισημαίνεται στα πιστωτικά ιδρύματα ότι οφείλουν να αποφεύγουν κάθε μορφής παραπλανητική πώληση προς δανειολήπτη, με τον ισχυρισμό ότι μόνον το προωθούμενο από το ίδιο το πιστωτικό ίδρυμα ασφαλιστήριο πληροί τις προϋποθέσεις της σχετικής δανειακής σύμβασης.

Τα Συμπεράσματα της Μελέτης.

Διαπιστώνεται ότι η περιπτωσιολογία των αθέμιτων πρακτικών που ακολουθούνται από ασφαλιστικές εταιρείες, διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων ή και τρίτους, είναι ευρεία, οι δε πρακτικές γίνονται ολοένα και πιο επιθετικές και αποσκοπούν στην δημιουργία ισχυρών, ενίοτε παραπλανητικών ή παρελκυστικών, εντυπώσεων στο καταναλωτικό κοινό για την προσέλκυση πελατών.

Οι περισσότερες εξ αυτών εμπίπτουν στις διατάξεις του Ν.4583/2018 αλλά και της ισχύουσας εν γένει νομοθεσίας. Κατά την προσπάθεια ωστόσο υπαγωγής εκάστης περίπτωσης στις διατάξεις του νόμου θα πρέπει να διερευνάται ποιος ασκεί τη διαμεσολάβηση, ποιος παρέχει πχ. τις εκπτώσεις ή τα ευεργετήματα κλπ., αν παρέχεται η σωστή ενημέρωση του καταναλωτή, ήτοι αν επεξηγούνται σύμφωνα με το νόμο επαρκώς οι όροι και οι προϋποθέσεις των ασφαλιστηρίων συμβολαίων και γενικότερα κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται εξατομικευμένα, καθώς παρατηρείται σε βάθος χρόνου διαφοροποίηση των πρακτικών ακόμη και όταν προέρχονται από την ίδια πηγή διανομής ή διαμεσολάβησης.

Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι παρατηρείται μία «δυσκολία» ανάδειξης-καταγγελίας των αθέμιτων πρακτικών προς την ασκούσα θεσμικά την εποπτεία ΤτΕ, καθώς η τελευταία τυγχάνει αναρμόδια για αρκετά ζητήματα, που άπτονται της λειτουργίας της ασφαλιστικής αγοράς.

Παρά ταύτα, αυτό δεν θα πρέπει να λειτουργεί αποτρεπτικά και συνιστάται όπως τόσο οι ασφαλιζόμενοι πελάτες όσο και οι ασφαλιστικοί διαμεσολαβητές, ατομικά ή οι φορείς που τους εκπροσωπούν, να αναδεικνύουν τις παράνομες και αθέμιτες πρακτικές στην ΤτΕ, η οποία, εφόσον λάβει γνώση νόμιμα,
τεκμηριωμένα, εμπεριστατωμένα και με τον προσήκοντα τρόπο, δύναται να ασκήσει τα εποπτικά της καθήκοντα.