- 08/03/2023
8 Μάρτη, Ημέρα της Γυναίκας: Το Γυναικείο Επιχειρείν στις συμπληγάδες Ανισοτήτων και Στερεοτύπων – Η πλευρά της ψυχολογίας
Της Μαρίας Ζάγκα*
Μπορεί ποσοτικώς η γυναίκα να κατέχει το “μισό τ’ ουρανού” και κάτι παραπάνω, αλλά μάλλον στην ψυχή του άλλου μισού και κάτι παρακάτω, κατέχει το ένα τέταρτο!
Αυτή η παρατήρηση που επιβεβαιώνουν και έρευνες οι οποίες μιλάνε για ανάδειξη των γυναικών σε διευθυντικές επιχειρηματικές θέσεις μόνο στο 20-30%, των θέσεων, θα μπορούσα να πω ότι είναι η πραγματικότητα πάνω στην οποία μπορούμε να μιλήσουμε για την επιχειρηματικότητα των γυναικών.
Θέλουμε ή όχι, η ποιοτική υστέρηση των γυναικών, σε θέσεις οικονομικής ευθύνης, αποτελεί μεγάλη υστέρηση για την κοινωνία μας, μια υστέρηση που της κοστίζει έναν τεράστιο πλούτο που χάνεται, εξ αιτίας των αρνητικών στερεοτύπων. Στερεότυπων που αναπαράγονται συνεχώς στη δουλειά, στην οικογένεια, στην κοινωνία, στην πολιτική. Μόνο στη συμμετοχή σε δεύτερες δουλειές δεν υστερούμε! Και δυστυχώς, το άλλο μισό τ’ ουρανού, δεν καταλαβαίνει τι χάνει το ίδιο και τι χάνουμε όλοι μαζί με αυτή την κατάσταση.
Η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας και στην οικονομία που έγινε κάτω από δυσμενέστατες συνθήκες, πόλεμοι, οικονομικές κρίσεις, μεταναστεύσεις κ.α. έθεσε σταδιακά και σειρά από προβλήματα, όπως η ισότητα στην εργασία και στην αμοιβή, το ίσο δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά, το δικαίωμα στην επιχείρηση, το δικαίωμα στην πολιτική. Αυτά όμως τα ζητήματα ερχόταν σε σύγκρουση με τα στερεότυπα του υποδεέστερου ρόλου της γυναίκας στην κοινωνία και χρειάστηκαν σκληροί αγώνες για να κατακτηθεί μέρος από αυτά. Μπορεί σήμερα η νομοθεσία να έχει προχωρήσει πολύ στα ίσα δικαιώματα, αλλά η πραγματικότητα απέχει πολύ από την νομοθετική πλευρά.
Επισημαίνουμε ότι, η κατάκτηση πραγματικής ισότητας είναι ανθρώπινο και όχι γυναίκειο δικαίωμα και η ολοκλήρωσή της πρέπει να ενδιαφέρει και τον ανδρικό πληθυσμό, ο οποίος φαινομενικά απολαμβάνει την υποτιθέμενη πλεονεκτική θέση του, μη αντιλαμβανόμενος τις τεράστιες απώλειες που φέρνει και σε αυτούς η διατήρηση της ανισότητας.
Σήμερα, όπως και χθες, η γυναίκα ξεκινάει το επιχιερείν με σειρά από αντικίνητρα, γνωστά σε όλους. Αυτά τα αντικίνητρα μετατρέπονται και σε ψυχολογική κατάσταση που επιδρά αρνητικά στη λήψη αποφάσεων, στο ρίσκο, στην ελευθερία κινήσεων, στην φιλοδοξία κατάληψης θέσης ευθύνης, στο όνειρο μιας επιχειρηματικής καριέρας κ.λ.π. Σε όλα τα παραπάνω υπάρχουν άπειρα “μη” και “αν” και “πως” και “τι θα πουν στο σπίτι” και “τι θα κάνουν τα παιδιά, οι γονείς, οι ανήμποροι της οικογένειας”! Στον επιχειρηματικό στίβο η γυναίκα τρέχει με πραγματικά, συναισθηματικά και ψυχολογικά εμπόδια που είναι κάτι σαν “προαπαιτούμενα” για να χρησιμοποιήσουμε μια γνώριμη λέξη, μέχρι να φτάσουν στα απαιτούμενα. Αντίθετα, οι άντρες τρέχουν απαλλαγμένοι από αυτά, με μόνα εμπόδια τα απαιτούμενα και τους άλλους ανταγωνιστές!
Έχουμε και άλλα ζητήματα να επισημάνουμε. Πολλοί λένε ότι οι γυναίκες διακρίνονται σε ορισμένα επαγγέλματα κοινωνικής διάστασης όπως δασκάλες, κοινωνιολόγοι, νοσοκόμες, κομμώτριες, γραμματείς κ.α. όπου “εκεί είναι ικανές”! Όταν αυτό τονίζεται με στόχο την περιοριστική οριοθέτηση των επαγγελμάτων των γυναικών και την ταυτόχρονη απενοχοποίηση που δεν τις δίνουμε ίσες δυνατότητες για όλα τα επαγγέλματα, είναι ένας υφέρπων φυλετικός ρατσισμός. Πρώτα πρέπει να αποκατασταθεί απολύτως το ίσο δικαίωμα στην εργασία και στην επιλογή επαγγέλματος και ύστερα να γίνουν οι αποτιμήσεις.
Κεντρική ευθύνη στην άρση πολλών αντικινήτρων στο γυναικείο επιχειρείν έχει η Πολιτεία. Χωρίς βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς, χωρίς ολοήμερα σχολεία που εξαλείφουν το μάθημα στο σπίτι ή στο φροντιστήριο η γυναίκα δεν μπορεί να απελευθερωθεί.
Μπορεί οι ίσοι όροι ανταγωνισμού να διατυμπανίζονται σαν αρχή στην επιχειρηματικότητα, αλλά στην περίπτωση των δύο φύλλων είναι πλάσμα θεωρίας.
Έλεγε κάποτε ένας παλιός αρτοποιός συνδικαλιστής: “Τι είναι η γυναίκα στον κλάδο μας; Είναι “συμβοηθών μέλος” της επιχείρησης. Τα κάνει όλα, μας αντικαθιστά σε όλα, αλλά δεν έχει καμία αμοιβή, καμία ασφάλιση, καμία επίσημη αναγνώριση. Είναι αφανής ήρωας! Όχι μόνο αυτό. Μετά τη δουλειά κάνει και όλες τις δουλειές του σπιτιού, των παιδιών, των άλλων μελών της οικογένειας. Κάνει διπλή δουλειά, είναι διπλά ήρωας, αλλά γίνεται διπλά αφανής αφού αυτό το θεωρούμε κάτι “φυσικό”. Αισθάνομαι πολλαπλή ντροπή για τη νοοτροπία μας”.
“Φυσικό” λοιπόν είναι να είναι αφανής ήρωας η γυναίκα! Αυτή ήταν, και για πολλές εξακολουθεί να είναι, η κατάσταση από την οποία ξεκινάει να βγει στον επιχειρηματικό στίβο.
Σίγουρα οι μελετητές θα έχουν να μας πουν πολλά νούμερα και αριθμούς παγκοσμίως και εδώ για την ασθενέστερη και άνιση θέση της γυναίκας στην επιχείρηση, στην αμοιβή, στη δουλειά, στην κοινωνία και στην πολιτική. Σίγουρα θα ισχυριστούν κάποιοι ότι γιατρικό είναι η ποσόστωση στις εκλογές και δημόσιες συλλογικές δραστηριότητες και φορείς. Αντί να νοιώθουν ντροπή γιατί η κοινωνία και τα στερεότυπά της, καταντούν τη γυναίκα ανίκανη να διεκδικήσει με ίσους όρους τις θέσεις, νομίζουν ότι γιατρευτούν το έγκλημα με δοτές θέσεις και με χαριστικές ρυθμίσεις. Εγώ ντρέπομαι! Ντρέπομαι γιατί δεν εκλέχτηκα ποτέ με ποσόστωση, διεκδίκησα και κατέλαβα με το σπαθί μου τη θέση Προέδρου στο σωματείο μου, διευθύνω την επιχείρηση μου χωρίς χαρίσματα και μπορώ να διακρίνω τι ντροπή είναι να σε θεωρούν κατώτερη και να σου χαρίζουν θέση!
Δεν είναι να βλέπουμε μόνο τη νομοθεσία. Δεν είναι να διαπιστώνουμε μόνο τις ανισότητες και να ξανα-νομθετούμε δήθεν για να τις εξαλείψουμε. Γεμίσαμε νόμους πλάι στις ανισότητες.
Αν δεν κάνουμε βαθιά δουλειά για τη μεταβολή των συνειδήσεων, την ανατροπή των στερεότυπων ανισότητας, αν δεν δουλέψουμε εκτός από τη λογική και στην ψυχή των ανθρώπων, ανδρών και γυναικών από τη γέννα τους ακόμη, αν δεν αναδείξουμε τις πραγματικές απώλειες της ανθρωπότητας από την υποτίμηση των γυναικών, αν τέλος και καθοριστικά, δεν δουλέψουμε για να αλλάξουμε τη νοοτροπία, την ανδροκρατική κουλτούρα και την ψυχολογία, ώστε να γίνει “φυσική” στάση η πλήρη ισότητα και η πλήρη αναγνώριση της γυναίκας, όχι ως “συμβοηθών μέλος”, αλλά ως “ισότιμο συνεργαζόμενο μέλος”, όχι μόνο δεν θα ξεπεράσουμε τις ανισότητες, αλλά θα τις αναπαράγουμε αενάως.
Και μια και είναι σε έξαρση και πάλι το φαινόμενο των διακρίσεων και του ρατσισμού, θα σας ρωτούσα κάτι. Έχασε ή κέρδισε η Αμερική από τη στιγμή που άρχισε να αποκαθιστά πραγματικά τα δικαιώματα των μαύρων και εγχρώμων, στη θέση των ρατσιστικών διακρίσεων; Φυσικά κέρδισε και κερδίζει!
Ζω και επιχειρώ σε μια περιοχή που έχει μεγαλύτερες δυνατότητες επιχειρείν για γυναίκες. Πράγματι στις νοτιοανατολικές περιοχές της Αθήνας υπάρχουν αρκετές γυναίκες επιχειρηματίες. Τι και αν όμως είμαστε σε καλή περιοχή. Οι παραδοσιακές και “φυσικές” υποχρεώσεις εξακολουθούν να τις ταλανίζουν. Άρα το πρόβλημα είναι γενικό και δεν αφορά μόνο τμήματα του πληθυσμού με χαμηλή οικονομική δύναμη.
Καιρός για δράση στο βάθος της ψυχής μας.
Είπαν:
«Κάθε επιχείρηση που δε λαμβάνει σοβαρά υπόψη την ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων περιορίζει και τη δεξαμενή δυναμικότητας από όπου μπορεί να αντλήσει νέους και ταλαντούχους υποψήφιους», Νίκος Ιωάννου, Partner & Head of People & Client Experience, Grant Thornton στην Ελλάδα
«Τα στερεότυπα οφείλουμε να τα αντιμετωπίζουμε από τα πρώτα κιόλας στάδια της παιδικής ηλικίας. Το σχολείο, το πανεπιστήμιο και ο επιχειρηματικός κόσμος οφείλουν να προετοιμάσουν ισότιμα τις γυναίκες και τους άντρες για να εισαχθούν ομαλά στον επαγγελματικό στίβο», Αλεξάνδρα Μπαλτούκα, Marketing and Business Development Director, Grant Thornton στην Ελλάδα
«Μια γυναίκα σε ηγετική θέση είναι καλύτερη από το να μην υπάρχει καμία, και επίσης η ισότιμη εκπροσώπηση είναι ιδανική, αλλά η πολυμορφία των φύλων είναι κάτι ανώτερο. Το κύριο ζήτημα δεν είναι εάν οι γυναίκες θα έχουν παρουσία αλλά εάν νιώθουν ότι οι προσδοκίες τους μπορούν να ευοδωθούν.», Jennifer Thorpe-Moscon, senior director of research, Catalyst
«Στην Ελλάδα, το ποσοστό των γυναικών που κατέχουν διοικητικές θέσεις ανέρχεται στο 26%, καταγράφοντας σημαντική αύξηση από το 20% που σημειώθηκε το προηγούμενο έτος. Ως Grant Thornton, έχουμε ως στόχο να ενισχύσουμε και να λάβουμε πρωτοβουλίες για την περαιτέρω αύξηση αυτού του ποσοστού», Βασίλης Καζάς, Διευθύνων Σύμβουλος, Grant Thornton στην Ελλάδα.
*Η Μαρία Ζάγκα είναι ψυχολόγος, επιχειρηματίας υγρών καυσίμων, Πρόεδρος της Ένωσης Βενζινοπωλών Ν. Αττικής και αιρετή Σύμβουλος στον Δήμο Π. Φαλήρου.
Το κείμενο αποτέλεσε τη βάση εισήγησής στην εκδήλωση διαβούλευσης που οργάνωσε η ΚΕΔΕ με θέμα «Πώς η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα Υποστηρίξει τις Γυναίκες στο Επιχειρείν», στη Θεσσαλονίκη, την 1η Δεκεμβρίου 2018
Επίσημα θέματα του ΟΗΕ για τη Γυναίκα με την ευκαιρία της 8ης Μάρτη
| Έτος | Θέμα ΟΗΕ[54] |
| 1996 | Γιορτάζοντας το Παρελθόν, Σχεδιάζοντας για το Μέλλον |
| 1997 | Γυναίκες και το Τραπέζι της Ειρήνης |
| 1998 | Οι Γυναίκες και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα |
| 1999 | Κόσμος απαλλαγμένος από τη Βία Κατά των Γυναικών |
| 2000 | Οι γυναίκες Ενωμένες για την Ειρήνη |
| 2001 | Γυναίκες και την Ειρήνη: Γυναίκες διαχειρίζονται τις συγκρούσεις |
| 2002 | Οι Γυναίκες του Αφγανιστάν Σήμερα: Πραγματικότητες και Ευκαιρίες |
| 2003 | Για την Ισότητα των φύλων και τους αναπτυξιακούς στόχους της Χιλιετίας |
| 2004 | Γυναίκες και ο ιός HIV/AIDS |
| 2005 | Για την Ισότητα των φύλων πέρα από το 2005, Χτίζοντας ένα πιο ασφαλές μέλλον |
| 2006 | Γυναίκες στη δημιουργία αποφάσεων |
| 2007 | Τέλος η Ατιμωρησία για τη Βία Κατά των Γυναικών και των Κοριτσιών |
| 2008 | Επένδυση σε Γυναίκες και Κορίτσια |
| 2009 | Γυναίκες και Άνδρες Ενωμένοι για τον Τερματισμό της Βίας Κατά των Γυναικών και των Κοριτσιών |
| 2010 | Ίσα Δικαιώματα, Ίσες Ευκαιρίες: Πρόοδος για Όλους |
| 2011 | Ίση Πρόσβαση στην Εκπαίδευση, Κατάρτιση, Επιστήμη και Τεχνολογία: Μονοπάτι για την Αξιοπρεπή Εργασία για τις Γυναίκες |
| 2012 | Ενδυνάμωση των Γυναικών της Υπαίθρου, Τέλος της Φτώχειας και της Πείνας |
| 2013 | Μια Υπόσχεση είναι μια Υπόσχεση: Ώρα για Δράση για τον τερματισμό της Βίας Κατά των Γυναικών |
| 2014 | Ισότητα για τις Γυναίκες είναι Πρόοδος για Όλους |
| 2015 | Ενδυνάμωση των Γυναικών, Ενδυνάμωση της Ανθρωπότητας: Εικονογράφησέ το! |
| 2016 | Πλανήτης 50-50 μέχρι το 2030: Βήμα για την Ισότητα των φύλων |
| 2017 | Οι Γυναίκες στο Μεταβαλλόμενο Κόσμο της Εργασίας: Πλανήτης 50-50 μέχρι το 2030 |
| 2018 | Ώρα είναι Τώρα: Αγροτικοί και αστικοί ακτιβιστές μετασχηματίζουν τη ζωή των γυναικών |
| 2019 | Σκεφτείτε ισοδύναμα, χτίστε έξυπνα, Καινοτομήστε για Αλλαγή |
| 2020 | «Είμαι η Ισότητα των Γενεών :Πραγματοποιώντας τα Δικαιώματα των Γυναικών» |
| 2021 | Γυναίκες στην ηγεσία: Επίτευξη ίσου μέλλοντος σε έναν κόσμο COVID-19 |
| 2022 | Ισότητα των φύλων σήμερα για ένα βιώσιμο αύριο |
Πηγές:
